Written by
Han Steenbruggen
From te publication
Photo Album#1
Published in
2001
English
Dutch
English
BEHIND THE EYE AND WINDOW
It was about five years ago that Ruud van Empel opted for a further development of his career as a visual artist and a subordination of his activities as a graphic designer to that aim. So far he had chiefly been involved in designing posters and scenery for television and theatre productions. During the period he was responsible for the design of various VPRO television programmes he was given full scope in using his creativity in accordance with his own ideas. When opportunities became less, the step towards becoming an autonomous artist was to Van Empel self-evident. As a designer he had given ample evidence of his talents and he was unwilling to let go of the freedom he had got used to over the years. “I did not want to become dependent upon clients who make all sorts of conditions and demands on a design.” The designs and photo works he has made since 1996 are in fact rooted in the same mentality and view of reality. The main difference consists in the fact that his design is subordinate in function and forms part of larger productions while his photoworks are wholly autonomous. So far Ruud van Empel’s photo works consist of four series: The Office, Frame Story, Photo Portraits and Study for 4 women (parts 1 and 2). In the series The Office various persons are represented posing behind desks amidst all sorts of attributes. Apparently, the objects are closely related to the positions of these impeccably dressed ladies and gentlemen, but they do not seem quite relevant. The image is dominated by the surreal atmosphere created by means of the strange lighting and spatial effects, the relation between the forms and especially the mysterious presentations of objects in the background. In later versions of this theme Van Empel made use of colour and carries the abstraction in the images further. The persons appear to lose themselves in the backgrounds, which are conceived as rhythmical patterns. Unlike his earlier work, more recent versions of The Office use motifs derived from contemporary culture, but the atmosphere remains the same, evoking sentiments that are difficult to interpret, but are undoubtedly related to underlying fears. In the series Frame Story, too, the images give rise to a vague sense of oppression. They all show window views of opposite houses or flats and are contained within a very sober composition scheme. Under each window there is a radiator, and a stray object on the wall or the window-sill emphasizes the sense of icy emptiness and desolation. Van Empel’s window images are almost frozen hallucinations of modern everyday life.
In 2000 Frame Story got a cinematic sequel in the leaders he composed for the series of television documentaries Ons genoegen by Michiel van Erp. The short introductory films are characterized by the same focal point, but unlike his photo works they provide us with a view into the opposite living rooms. They show people in off-guard, highly familiar situations of almost poignant domestic bliss while the evening clouds ominously chase time. By means of the camera we peep at the humdrum life evolving behind these other windows and this way Van Empel has got us where he wants us. The consciousness of voyeurism, but especially the very consciousness of being part of the Dutch living room world comes home like a boomerang ….
As in The Office, Van Empel uses in Photo Portraits all sorts of motifs referring to the occupations of the people portrayed. In the latest series, however, he refers to the way explanatory motifs were used in late medieval and renaissance art. It is the fragmentary construction of his images, too, that Van Empel has in common with the medieval masters of the school of Flanders. Those portrayed and the spaces around them are not conceived from their whole and their coherence, but have been composed on thebasis of separate parts. Each motif and fragment of the image was photographed by the artist with meticulous care to be included in the overall image at a later stage.
In Photo Portraits this method produces images in which anatomy, space and light effects appear to obey laws only slightly connected with the here and now. In fact, it is illustrative of Van Empel’s approach. He searches, selects, cuts, pastes and with the help of his computer construes wholly new images, or rather new worlds. In his most recent series, Study for 4 women, he applies these techniques to figures of women. The idea of composing imaginary female figures by means of computer editing may not be new, but the final portraits of Van Empel are wholly original and are connected with his personal themes. The aim of the series is not the creation of ideal female images, but the evocation of an atmosphere in which desire is slumbering. The women all look beyond the image and appear to be in search of direct visual contact. Van Empel’s Study for 4 Women focuses on looking and tempting, on being watched and being tempted and appeals to secret phantasies.
In Ruud van Empel’s photo works two approaches may be distinguished. In The Office and Photo Portraits he indulges in experiments with forms and visual elements, whereas in Frame Story and Study for 4 women he aims at the greatest self-restraint. In doing so he succeeds in penetrating into the sentiments that make up his essence as an artist. Defying any clear definition, they move between melancholy and discomfort, between desire and threat. Because his work has a slightly naive streak and is pervaded by a mild irony and humour, it never inclines towards gloom or weightiness. The elements he uses to put matters into perspective and the original visual inventions make for exciting experiences. Van Empel uses them in order to invite us to watch and participate in his images, until finally we find ourselves caught in his worlds.
Han Steenbruggen
Dutch
ACHTER OOG EN VENSTER
Zo’n vijf jaar geleden nam Ruud van Empel de beslissing zich verder te ontwikkelen als beeldend kunstenaar en zijn activiteiten als vormgever daaraan ondergeschikt te maken. Tot dan toe had hij zich voornamelijk bezig gehouden met het ontwerpen van affiches en decors voor televisie- en theaterproducties. In de periode dat hij de vormgeving verzorgde voor televisieprogramma’s van de VPRO werd hem alle ruimte geboden zijn creativiteit naar eigen inzichten aan te wenden. Toen de mogelijkheden daartoe afnamen was voor Van Empel de stap naar het zelfstandig kunstenaarschap een vanzelfsprekende. Als vormgever had hij ruimschoots laten zien waartoe hij in staat was en de vrijheden die hij al die jaren gewend was geweest wilde hij niet prijsgeven. “Ik had geen zin afhankelijk te worden van opdrachtgevers die allerlei voorwaarden en eisen stellen aan een ontwerp.” Zijn ontwerpen en de fotowerken die hij vanaf 1996 maakt komen in feite voort uit eenzelfde mentaliteit en visie op de werkelijkheid. Het belangrijkste verschil is erin gelegen dat zijn vormgeving een dienende functie kent en onderdeel uitmaakt van totaalproducties terwijl zijn fotowerken volledig op zichzelf staan. Tot nog toe bestaan de fotowerken van Ruud van Empel uit een viertal series: The Office, Frame Story, Photo Portraits en Study for 4 women (part 1 en part 2). In de serie The Office zijn achter bureaus poserende personages te midden van allerlei attributen weergegeven. De objecten hebben klaarblijkelijk alles te maken met de functies van de keurig geklede mannen en vrouwen, maar deze lijken niet werkelijk relevant. Wat overheerst is de surreële sfeer die wordt uitgemaakt door de vreemde belichting en ruimtelijke werking, de verhoudingen tussen de vormen en vooral de raadselachtige presentaties van voorwerpen op de achtergrond. In de latere versies die Van Empel naar dit thema heeft vervaardigd maakt hij gebruik van kleur en voert hij de abstractie in de beelden verder door. De personen lijken zich geheel te verliezen tegen de als ritmische schema’s opgezette achtergronden. In tegenstelling tot de vroegere werken hanteert hij in de recentere versies van The Office motieven die zijn ontleend aan onze eigentijdse cultuur, maar de algehele sfeer is dezelfde en roept sentimenten op die moeilijk zijn te duiden, maar zeker iets van doen hebben met dieper liggende angsten. Ook in de serie Frame Story brengen de beelden een vaag gevoel van beklemming teweeg. Ze tonen alle vensteruitzichten op tegenoverliggende huizen of flatgebouwen en zijn gevat binnen een uiterst nuchter compositieschema. Onder elk venster figureert een radiator, een enkel voorwerp aan de wand of op de vensterbank benadrukt de ijzige leegte en verlatenheid. Van Empels vensterbeelden zijn welhaast verstilde hallucinaties van het alledaagse, moderne leven. Frame Story kreeg in 2000 een ‘filmisch’ vervolg in de leaders die hij samenstelde voor de reeks televisiedocumentaires Ons Genoegen van Michiel van Erp. De korte introductiefilmpjes kennen dezelfde beelduitsnede, maar bieden, anders dan de fotowerken, een blik in tegenoverliggende huiskamers. Ze tonen mensen in onbewaakte zeer herkenbare situaties van bijna schrijnend huiskamergeluk terwijl avondwolken de tijd onheilspellend voortjagen. Met de camera gluren wij naar wat zich achter andere vensters afspeelt aan klein-menselijke bezigheden en daarmee lijkt Van Empel ons te hebben waar hij hebben wil. Het bewustzijn van voyeurisme, maar vooral het bewustzijn zelf deel uit te maken van de Hollandse huiskamerwereld treft als een boomerang…
Evenals in The Office maakt Van Empel in Photo Portraits gebruik van allerlei motieven die moeten verwijzen naar de professies van de geportretteerden. In de laatste serie refereert hij evenwel aan de manier waarop in de laat-middeleeuwse en renaissancistische schilderkunst gebruik werd gemaaktvan expliciterende motieven. Met de middeleeuwse schilders van de Vlaamse school heeft Van Empel bovendien de fragmentarische opbouw van beelden gemeen. De geportretteerden en ruimten om hen heen zijn immers niet geconcipieerd vanuit hun geheel en samenhang, maar samengesteld aan de hand van afzonderlijke (onder)delen. Elk motief en beeldfragment is door de kunstenaar met bijzondere aandacht gefotografeerd om naderhand binnen het gehele beeld te worden verwerkt. De methode levert in Photo Portraits beelden op waarin anatomie, ruimte en lichtwerking aan wetten lijken te voldoen die met het hier en nu weinig te maken hebben. In feite is ze exemplarisch voor Van Empels werkwijze. Hij zoekt, selecteert, knipt, plakt en construeert met de computer geheel nieuwe beelden, of beter: nieuwe werelden. In zijn meest recente serie, Study for 4 Women, past hij de technieken toe op gestalten van vrouwen. Het idee om met behulp van computer montages gefingeerde vrouwenfiguren samen te stellen is weliswaar niet nieuw, maar de uiteindelijke portretten van Van Empel zijn geheel oorspronkelijk en verbonden met zijn persoonlijke thematiek. Het gaat hem in de serie niet om het creëren van ideaal beelden,maar om het scheppen van een atmosfeer waarin verlangens sluimeren. De vrouwen kijken allen het beeldvlak uit en lijken het directe oogcontact te zoeken. Van Empels Study for 4 women draait dan ook om kijken en verleiden, bekeken en verleid worden en appelleert aan heimelijke fantasieën.
In de fotowerken van Ruud van Empel laten zich twee benaderingswijzen onderscheiden. In The Office en Photo Portraits geeft hij zich over aan het experiment met allerlei vormen en beeldende elementen, terwijl hij in Frame Story en Study for 4 women zich zoveel mogelijk tracht te beperken. Daardoor weet hij dieper door te dringen tot de sentimenten die zijn kunstenaarschap uitmaken. Deze laten zich moeilijk definiëren, maar bewegen zich ergens tussen weemoed en onbehagen, verlangen en dreiging. Doordat zijn werk een licht naïeve inslag kent en is doordrongen van milde ironie en humor, helt het nooit over naar het zwaar moedige of zwaarwichtige. De relativerende elementen en originele beeldvondsten leveren spannende kijkervaringen op. VanEmpel gebruikt ze om ons tot kijken uit te nodigen en deelachtig te maken aan de beelden, totdat we ons ten slotte betrapt weten in zijn werelden.
Han Steenbruggen